Radyo, televizyon ve günümüzde elinde telefon olan herkesin kendini gazeteci diye tanımladığı neidüğü belirsiz milyon takipçili kişilerin sorumluluğu, ilgili ve önemli enformasyonu toplamak ve doğru, dürüst ve yansız bir tutumla halka gördüklerini aktarmak, iletmektir.

Önceden gazeteci olarak bilinen Radyo Televizyon Haber Yönetmenleri Birliği üyelerinin uyduğu bir standart vardı ve bu standardı ne pahasına olursa olsun uygular kabul ederlerdi.

Neydi peki bunlar?

1. Yayınlanacak haber malzemesinin kaynağını ya da doğasını dengeli, dürüst ve adil bir biçimde sunmaya çalışmak.

A. Sansasyonellikten ve herhangi bir biçimde yanlış anlaşılacak bir vurgulamadan kaçınarak, enformasyonu yalnızca haber olarak değerlendirmek.

B. İşitsel ya da görsel malzemenin izleyiciyi aldatacak bir biçimde kullanılmaması için gözkulak olmak.

C. Canlandırma ya da prova niteliğindeki herhangi bir malzemeyi canlı yayınmış gibi sunup kamuoyunu yanıltmamak.

D. Yalnızca gerekli hallerde insanları, ırklarıyla, inançlarıyla, milliyetleriyle ya da öncelikli statüleriyle tanımlamak.

E. Düşünceyi ve yorumu açıkça belli etmek.

F. Yanlışlıkları derhal kabul edip düzeltmek.

2. Kendilerini açık ya da gizli çıkar çatışmalarının etkisinden koruyacak bir tutum almaya çaba göstermek. Yargılarını etkileyecek ya da etkiler görünecek armağanları ya da iyilikleri reddetmek.

3. İlgilendikleri insanların itibarına, özel hayatının gizliliğine ve dinginliğine saygı göstermek.

4. Gizli kaynakların korunması ihtiyacını kabul etmek. Yalnızca bu konudaki vaatlerini tutmayı amaçlıyorlarsa gizlilik vaadinde bulunmak.

5. Herkesin adil yargılanma hakkına saygı duymak.

6. Öteki yayıncıların özgül yayınlarını, ancak izin almak suretiyle yayınlamak.

7. İster Radyo-Televizyon Haber Yönetmenleri Birliği üyesi olsunlar, ister olmasınlar, bütün gazetecilerin bu kurallara uymasını etkin bir biçimde teşvik etmek.

ABD PROFESYONEL GAZETECİLER BİRLİĞİ HABER AHLAK YASASI

Profesyonel Gazeteciler Birliği, Sigma Delta Chi, gazetecilerin görevinin gerçeğe hizmet etmek olduğuna inanırlar.

Kitle iletişim araçlarının, anayasanın kendilerine tanıdığı gerçekleri öğrenme ve bildirme hakkı çerçevesinde hareket ederek, kamuoyunu ilgilendiren tartışmaları ve enformasyonu taşıdıklarına inanmak.

Kamuoyunun aydınlatılmasının, adaletin önkoşulu olduğuna ve halkın gerçeği bilme hakkının bir parçası olarak gerçeği araştırma konusundaki anayasal rolümüze inanmak.

Bu sorumlulukların gazetecilere, görevlerinde bilgi, tarafsızlık, dürüstlük ve adillik gerektiren zorunluluklar getirdiğine inanmak.

Yukarıdaki sayılı sınırlar çerçevesinde, aşağıda belirtilen meslek standartlarını kabul etmek.

Bunlar sırasıyla:

I. Sorumluluk:

Kamuoyunun kamusal önemi ve ilgisi olan olayları bilme hakkı, kitlesel medyanın en önemli görevidir. Haberlerin yayılması ve düşüncenin aydınlatılması, genel refaha hizmet etmek demektir. Halkın temsilcisi olarak mesleki statülerini bencilce ya da diğer değersiz güdülerle kullanan muhabirler, yüce bir güveni istismar etmiş olurlar.

II. Basın özgürlüğü:

Özgür bir toplumda basın özgürlüğü, halkın devrolunamaz bir hakkı olarak korunmalıdır. Bu özgürlük, ülke yönetimi ile kamusal ve özel kurumların eylemlerini ve açıklamalarını tartışma, sorgulama ve karşı çıkma sorumluluğunu ve özgürlüğünü de içerir. Gazeteciler, popüler olmayan düşünceleri dile getirme hakkına ve çoğunlukla uyum içinde olma ayrıcalığına sahiptirler.

III. Etik:

Gazeteciler, halkın gerçeği öğrenme hakkı dışında herhangi bir çıkar konusunda yükümlülük taşıyamaz.

1. Hediyeler, iyilikler, bedava seyahat, özel muamele ya da ayrıcalıklar, gazetecilerin ve işverenlerinin dürüstlükten taviz vermelerini gerektirebilir. Değeri olan hiçbir şey kabul edilmemelidir.

2. Gazeteciler ve işverenleri, dürüstlükten taviz vermelerini gerektirecekse ikinci bir iş yapmaktan, politikaya girmekten, bölgesel kuruluşlarda kamu hizmeti görmekten kaçınacaklardır. Gazeteciler ve işverenleri, özel hayatlarını görünür ya da gizli çıkar çatışmalarından kendilerini koruyacak şekilde düzenleyeceklerdir. Halka olan sorumlulukları önde gelir. Bu, mesleğin bir gereğidir.

3. Bilinen adıyla özel kaynaklardan sağlanan haberler, amaçları haber açısından değerlendirilmeksizin yayınlanmamak.

4. Gazeteciler, engellemelere rağmen, halkın çıkarına hizmet eden haberleri sonuna kadar izleyeceklerdir. Kamuya ilişkin işlerin kamuya açık olarak yapılmasını ve kayıtların kamu denetimine açık tutulmasını güvence altına almak için ara vermeksizin çaba göstermek.

5. Gazeteciler, muhabirlerin gizli haber kaynaklarını koruma yönündeki etiğini benimsemek.

6. İntihal (kendine mal etme) ahlak dışıdır ve kabul etmemek.

IV. Doğruluk ve yansızlık:

Halka sadakat iyi gazeteciliğin temelidir.

1. En önemli amaç, gerçeği bulmak.

2. Haberleri verirken yansız olmak, deneyimli bir profesyonelin simgesi olarak işlev yapan bir başka amaçtır. Ulaşmak için çaba gösterdiğimiz bir standarttır. Bu düzeye ulaşanları onurlandırmak.

3. Yanlışlıklar ya da dikkatsizlik için mazeret yoktur.

4. Gazete başlıkları, ilgili makalenin içeriğiyle tamamen ilişkili olacaktır. Fotoğraflar ve filmler bir olayın doğru bir resmini verecekler, konu dışı bir olayı abartmayacaklardır.

5. Doğru uygulama, haberlerle düşüncelerin açıklanması arasında net bir ayırım yapılmasıdır. Haberler, düşünceleri ya da yanlı görüşleri yansıtmamalı ve bir konunun her yönünü yansıtmak.

6. Editoryal yorumlarda, gerçekten bile bile sapan partizanlık, Amerikan gazeteciliğinin ruhunu zedelemektedir.

7. Gazeteciler, kamuyu ilgilendiren olaylara ve konulara ilişkin olarak bilgi içeren çözümlemeler, yorumlar yapma ve editoryal düşüncelerini açıklama konusundaki sorumluluklarını kabul ederler. Bu tür malzemeyi uzmanlıkta, deneyimde ve yargıda nitelikli bireyler aracılığıyla sunma zorunluluğu kabul eder.

8. Bir savunmaya yönelik olan ya da yazarın kendi düşüncelerini, kendi yorumlarını içeren özel makalelerin ya da programların böyle olduğu belirtilmelidir.

V. Adil oyun:

Gazeteciler, haber toplama ve sunma sürecinde adı geçen insanların haysiyetine, özel hayatlarının gizliliğine, haklarına ve esenliğine her zaman saygı göstereceklerdir.

1. Haber medyası, suçlanana bir cevap hakkı vermeksizin itibarını ya da ahlaki karakterini etkileyecek gayri resmi suçlamaları iletmeyecektir.

2. Haber medyası, bir insanın özel hayatının gizliliği hakkını sakınmak zorundadır.

3. Medya, kötü alışkanlıkların ve suçların ayrıntıları hakkında hastalıklı bir merak duygusu uyandırmaya aracı olmamalıdır.

4. Kendi hatalarını derhal ve bütünüyle düzeltmek, haber medyasının görevidir.

5. Gazeteciler, haberlerinden ötürü halka karşı sorumlu olmalı ve halk, medyaya yönelik şikayetlerini dile getirmeye özendirilmelidir. Okuyucularımızla, izleyicilerimizle ve dinleyicilerimizle açık diyalog güçlendirilmelidir.

Yukarıda sıraladığımız şeylerin dışına çıkan, çıkmaya çalışan kim olursa olsun gazeteci olarak kabul edilmemelidir. Aksi halde dezenformasyonların önüne geçmek mümkün değildir. Aksine daha çok kargaşa ve kavgalara planlı ve programlı bir şekilde yapıldığında iç savaş çıkmasına bile sebep olabilmektedir.

Bu hususta devletin acilen bir önlem alması, büyük yaptırımlarla ve cezalarla mesleğin onurunu kurtarmasını bekliyoruz.

Kalın sağlıcakla…