Şu ara İskender Pala’nın son kitabı Şah ve Sultan’ı okuduktan sonra Reha Çamuroğlu’nun aynı temayı işleyen iki ayrı kitabı Son Yeni Çeri ve Şah isimli romanlarını da aldım ve okudum. İlginç bir deneyim oldu. Aynı tarihi dönemlere iki ayrı bakış açısından bakmak her zaman mümkün olmayabilir. Okuyucu açısından bu büyük bir şans diye düşünüyorum. Beni şaşırtan bir başka konu ise bugün yaşananları anlamak için insanın 500 yıl geriye gitmesi gerektiğini anlamak oldu. Ama bunların ötesinde bu okumalarımdan ben de kalan asıl şey sanırım “zamanın sahibi olmak” sözü olacak.

Reha Çamuroğlu Şah İsmail’in ağzından bu sözü söyletiyor. Zamanın sahibi olmak istiyor… Çok güzel geldi bana. İnsan sadece zamana sahip, gerisinde ne var? Ölümlü olmak bu işte! Hükmedeceğin şey sadece zamanın olabilir, başka hiçbir şeye sahip olamazsın. Hem Yavuz hem Şah İsmail bunun peşinde koşturmuşlar. Onlar için fethin anlamı! Bu nasıl olabilir? Yaşadıkları zamana nasıl sahip olacaklardı?

Bir sanat akımının da adı olan eski Latince deyiş “memento mori”(fani olduğunu hatırla) doğu medeniyetinin özünde vardır. Bu öz maddi âleme bakışın nirengi noktalarından biridir. Dünya’da kalıcı olmamak ve geçici olmak düşüncesi tüm edebi eserlerde vardır. Buna karşılık batı felsefesinde ölüm işlenmiştir ama bence hayata bakışta kalıcılık veya ebedilik arayışı daha ağır basar.

Zamanına sahip olmak yaşadığı dönem boyunca olacaklara karar verebilme, belirleyebilme gücüne ve iradesine sahip olmak mıdır? Kendi penceresinden nasıl görünüyorsa dünyayı ona benzetmeye çalışmak acaba zamana sahip olmak olarak mı anlaşılmıştır? Basitçe insanın sahip olduğu tek şey zamanıdır demek kolay ama bu söze verilen anlam Sultan ve Şah açısından çok farklı. Onlar zamana sahip olmak isterken aslında her bir insana ayrı ayrı verilmiş zamanlara da sahip olmak istiyorlardı.

Zaman sahip olmak! Düşünmeye değer…