Bir toplumun millet olabilmesi için bir kısım hususiyetlere malik olması gerekir.Her şeyden önce dil,din,ahlâk,coğrafya ve ülkü birliği lâzımdır.Örfler,âdetler,gelenek ve görenekler milleti meydana getiren kültür müesseseleridir.
     Milletlerin ortak millî vicdanları olur.Bu vicdan,önce millet,sonra fert menfaatlerini gözetir.Millî menfaatler her türlü şahsî çıkarın fevkindedir.Milleti oluşturan şahıslar millî dayanışma içerisindedir.Bu dayanışmanın gücü devletlerin sağlam temeller üzerine oturmasını sağlar.
     Devleti oluşturan fertler,normal zamanlarda sıradan ve dağınık görünse de zor dönemlerde sımsıkı kenetlenirler.İşte bu kenetlenmeyi sağlayan millî vicdandır.Normal zamanlarda sıradan kalabalık görünümü veren milletler,yeri ve zamanı gelince tek yürek olmasını bilirler.Bunun en güzel örneklerini yüce milletimiz defalarca göstermiştir.
     Türk milleti savaşçı bir ruha sahiptir.Daha doğrusu azgın düşmanlarımız bu ruhu şekillendirmiştir.Milletimizi teşkil eden fertler, tehlike anlarında tek yürek olarak kahramanlıklarını ve fedakârlıklarını göstermişlerdir.Millî Kurtuluş Savaşı’mızın zaferle neticelenmesi askerimizin ve onlara olağanüstü destek veren milletimizin sayesindedir.Bu müstesna zaman diliminde tüm vatandaşlarımız dayanışmanın en güzel örneğini vermişlerdir.Toplumun tüm fertleri imkânlar ölçüsünde bu çetin mücadeleye katkıda bulunmuşlardır.Demek ki zor zamanlarda tek millet,tek yürek olmasını çok iyi biliyoruz.Bu da kemalâta erdiğimizin göstergesidir.
     Türklük ve Müslümanlık bizleri birbirimize bağlıyor.Fakat bugün bağımsız Türk Cumhuriyetlerine gereken yakınlığı göstermiyoruz.Oysa onlar da bizim soydaşlarımızdır.Onlarla aynı ruhu taşıyoruz.Bu hususta Ziya Gökalp’in millet adlı şiirine kulak vermemiz gerekiyor:
     “Sorma bana oymağımı,Boy’umu…
     Beş bin yıldır millet gibi yaşarım,
     Sorma bana ailemi,soyumu…
     Soyum Türklük,soy büyüğüm hünkârım…

     Süngü beni ayırsa da vahdetimi unutmam,
     Dilde,dinde müşterekiz,hep gelmişiz bir bilden
     Devletimin kaygusuyla milletimi unutmam,
     Anadolu bir iç ildir,ayrılamaz dış ilden…

     Deme bana,Oğuz.Kayı,Osmanlı…
     Türk’üm,bu ad her unvandan üstündür…
     Yoktur Özbek,Nogay,Kırgız,Kazanlı,
     Türk Milleti bir bölünmez bütündür…

     Gök,Ay,Yıldız,Dağ ve Deniz Hanlar bütün ölmüşler,
     Yalnız biri Gün Han kalmış altun yayı elinde
     Baktı,dedi Moskof’la Çin Türk kavmini bölmüşler,
     Artık onlar hür olacak Rus ilinde ve Çin’de…

     Her ülkede Türk bir devlet yapacak;
     Fakat bunlar birleşecek nihayet…
     Hep bir dille aynı dine tapacak,
     Olacak tek harsa mâlik bir Millet!

     Ey Türkoğlu,artık ne ben,ne sen,ne o,bir şey yok!...
     Uluslar yok,uruklar yok,ancak büyük Turan var…
     Siyasette şirk olamaz,ayrıca Han ve Bey yok…
     Türk rûhunda yalnız bir il,yalnız bir tek İlhan var.”
     Ziya Gökalp’in bu güzel ve manalı şiiri günümüz Türk insanına sanki bir vasiyetti.Fakat bu vasiyetnameye henüz itibar ettiğimiz söylenemez.Çünkü üç yüz milyonluk Türk âlemine “abi” olamadık.Bu nimeti elimizin tersiyle geri çevirdik. Umarım bu hep böyle sürüp gitmez;iş işten geçmeden yanlıştan tez döneriz.
     e-mektup: mnihatmalkoc@hotmail.com