Medyanın toplum üzerindeki etkisi elbette tartışılmaz bir gerçektir. Yazılı ve görsel medyanın toplum üzerindeki etkisi olumlu ve olumsuz açılardan geniş bir perspektifle irdelenecek olgudadır.

Medya, yazılı ve görsel alanda faaliyet gösteren kitle iletişim araçlarına verilen ismin bütünüdür. Televizyon, radyo, gazete, dergi, internet vb. kitle iletişim araçları haberleşme ve bilgi aktarmada en önemli unsurlardır.

Kitle iletişim araçlarından şüphesiz ki en etkin olanı toplumun yaşamına oldukça sirayet eden televizyondur. Neden televizyon?

Çünkü "televizyon" iktisadi terimlerce kategorize edilen lüks tüketim malı olmaktan çıkmış, artık her kesimin ulaşabileceği normal mal haline gelmiştir. İnternet henüz ustalık gerektiren bir araç olması sebebiyle henüz televizyonun birebir ikamesi olarak görülmemektedir. Fakat bu, şu andaki yeni neslin bir sonraki kuşak haline gelmesiyle farklılaşacak bir tablodur. Bu yüzdendir ki, şimdilik televizyon üzerinde uygulanan çeşitli argümanları değerlendirmekte fayda görüyorum.

Sözgelimi, demokratik olsun olmasın bir rejimin etkili olabilmesi için, siyasi hegemonya kurabilmek açısından medya her daim büyük önem arz eder. Hal böyle olunca toplumu etkileyici çeşitli haberler, bilgiler, dalgalandırıcı kurgular, sansasyonel sunumlar elbette sahne arkasındaki bu dev çarkı işletenlerce, çıkar sağlamak amaçlı kullanılacaktır.

Mesele şu açıdan tahlil edilirse daha açıklayıcı olacaktır sanırım. Çoğulcu demokraside, toplumu oluşturan bireylerin genel menfaatlerinin, sermaye sahiplerinin tekeline geçmemesi hedeflenmektedir. Bir başka ifadeyle izah edersek, sermayenin direkt olarak emeğe baskı uygulamaması, kitle iletişim araçlarının bulunduğu konuma bağlıdır. Bu kertede oluşabilecek handikaplar medyanın toplum üzerindeki olumsuz etkisi olarak, günümüzde barizleşen bir hal içerisindedir.

Medya, doğru ve kaliteli haber ulaştırma şeffaflığını siyasi bir çıkar haline getirmiş bulunmamalıdır. Halka ulaştırılan haberler tarafsızlık politikasından ayrılmamalıdır. Fakat görülen o ki, hükümetlerin bir gecede düşürüldüğü, devlet ricalinin dudağından çıkan iki kelimenin farklı ideolojileri benimsemiş yayın organlarınca nasıl zıt anlam çıkaracak biçimde lanse edildiğini tecrübe etmiş bireyler olarak, önümüze sunulan her lokmayı yemek zorunda bırakılmışız. Bu konu, bir iki cümle ile izah edilemeyecek noktadadır.

Televizyonun toplumun her gelir düzeyine ulaşan bir araç olduğunu izah etmiştik. Meselenin, direkt olarak aile yaşantısına ne gibi olumsuzluklar yansıttığını gözler önüne seren birçok veri günümüzde mevcuttur. Bilhassa, çocuklarımızın zihinlerinin ne ölçüde erozyona maruz bırakıldığına gelince, ortaya hakikaten çokta parlak bir tablo çıkmamaktadır.

Zira akşam izlediğimiz dizilerinin, sabah sokakta yansımalarını ebeveynler ve gençler üzerinde görmemiz pekâlâ mümkündür. Elbette sinema ve dizi piyasası büyük bir sektör haline gelmiştir. Bunun yanı sıra spor müsabakaları, eğlence dünyası, moda ve güzellik konulu yayınlar zaaf haline getirilerek arz ediliyor ve talep zemini oluşturularak, her daim tüketime hazır kitlelerin dikkatini çekmeye yönelik kısır döngü mekanizması devreye sinsice sokuluyor.

Zihinleri sürekli meşgul etmek ve toplumu sürekli tüketim çılgınlığına sevk etmek esasında bu kuralın temel prensibi.

Hal böyle olunca, reklâm gelirlerinden oluşan rantın oluşturduğu pastanın büyük dilimini kapmaya yönelik yarışın kuralı, özel kanal yetkililerince hazırlanan yayın politikalarının önceliği, nitelikten çok reyting sağlayıcı yayınlar olarak topluma arz edilmektedir.

Buna bağlı olarak kurgulanan, izlenme payı kaygısıyla oluşturulan ve halkın talepkâr olacağı sahnelerin işlendiği bol dejenerasyon içerikli yayınların yapıldığı menfaat döngüsüyle büyük bir yozlaşmanın ayyuka çıktığı noktada Medyanın topluma olumsuz etkisiyle karşı karşıya olduğumuzu ısrarla yinelemekte fayda görüyorum.

Bilhassa son dönem dizilerde kullanılan sanal reklamlar, ev dekorasyonu, dizide kullanılan kıyafetler, arabalar, evler, aklınıza gelebilecek envai çeşit ürün dayatması, izleyen bireylerin zihinlerini o markaya doğru meylettirme çabası içerisindedir. Örneklerle izah edilecek olursa, akşam izlediği dizinin ismi ile mağazaya gidip oyuncunun hangi sahnede ne giydiğini referans verip sipariş eden bireyleri görmek artık yabanıl değil. Gençlerin izlediği dizi ve yahut sinema karakterlerini okullarda sohbet konusu haline getirip özenti kavramını içselleştirerek tamamen bilinç kavramının uyuşturulduğu ve komplekse girdirici menfi etkilerin izlerini görmemiz mümkündür.

Acı ama gerçek! Bütün bunlar medyanın olumsuz etkileridir.

Bir de meselenin uluslar arası bambaşka ciheti vardır. Artık bu, su götürmez bir gerçektir. Bu yenidünya düzeni içerisinde sekülerizmin, “globalleşen, küreselleşen dünyaya merhaba demelisiniz” marşının bilinçaltına işlemesidir. Sebep çok açıktır. Zihinleri meşgul edilen toplumun, düşünmeye fırsatı kalmamalı. Düşünmenin yerini, tüketmeye harcanılan zaman ve emek almalı.

Gelecek neslin yegâne unsurları olan çocuklarımızın körpe dimağlarına yerleşen bir medya savaşının içerisindeyiz. “subliminal” bilinçaltı etkileme tekniği ile masum gözüken çizgi filmlerin dahi içerisinde barınan ve sistemli bir çalışmayla yerleştirilmiş nahoş karelerin varlığı ispatlanmıştır. “subliminal” tekniği özellikle reklam sektöründe çok sık kullanılan bir gizli silahtır. Hakeza beyaz perdenin o büyülü atmosferinde de çok etkili olarak kullanılmaktadır.

Evet, nihayetinde “show business- gösteri dünyası” bu! Diyebiliriz. Fakat bu bizi kısa vadede mutlu kılmaya yetecektir…

Medyanın toplum üzerinde etkisinin belki sadece olumsuz yönlerinden bahsettik. Fakat şunu bilmeliyiz ki, ekonomik ve siyasi açıdan güçlenebilmemiz için evvela kuralların acımasızlığını öğrenmemiz gerekiyor ki, tedbiri elden bırakmayalım. Olumlu ve gelecek güzel günler için tüm bireyler olarak bizlere çok iş düşmektedir.

Bedia Belkıs BALCILAR