Gezegenler gibi özel bölgelerle ve özel bağıntılı derişimler içinde olan bu gelişmelerden geriye doğru bakıldığında; öznel çıkarımlarla söylene bilir ki tüm bu alakasız alakalılar gezegen sel ortamın, evrensel ortamın hatta gezegen içindeki lokasyonların çeşitliliği ve rastgelesi olmakla zorunluydu!

Tabii ki böyle bir çıkarım da başlangıçta akıllı bir zekâ vardı. Tüm olup bitenler bu zekânın ürünüydü demek olan içince bir çıkarım olurdu. Ortama akıllı müdahale yaptırma söylemi gibi yanlıştı. Ortama yapılacak akıllı müdahale belki yanlış değildi. Ortama müdahale yine derişimle olan lokasyon bölgelerinin karşılıklı etkilerinden doğan müdahalelerdi.

Yanlış olan o ortamda, ortama müdahale edecek bir özel ve öznel zekânın olmamasıydı. Zaten doğal süreçler girişme ve gelişmeleri de böylesi bir özel ve öznel karışma konmasına gerek duyurtmuyordu.

Başlangıçta özel ve öznel müdahale yoktu. Kuantum dünya özne siz eylemdi. Makro dünya atom gibi korunan enerji düzeni içinde olunan bir özneyle yola çıkıyordu. Makro dünya içinde tüm özne oluş ve özne eylemi; bir çekirdek ve bir elektronla olan hidrojen öznesinin eylemiydi.

Bütün oluşumlar hidrojen düzenli korunan pasif yalıtımla özne oluşun yeti ve kapasitesiyle sınırlanmış hidrojenin kararlardı. Bu kararlar hidrojen bileşimli moleküller füzyonuyla oluşan yeni atomların yeni bir moleküler evrimiyle yepyeni kararların alınmasına neden olacaktı.

Makro dünyanın kararlı yapısıyla kısıtlanmış ama yine kararlı yapının yepyeni yetileriyle karar alabilen ilk özne eylemcisi hidrojendi. Makro dünyanın ikinci özne ve öznel eylemcisi atomlar arası bileşimle moleküler dünyaydı.

Moleküler dünya diğer bir yanıyla yanına üçüncü bir özne ve öznel eylemle olmanın kararlarını alan geri bağlanıma sıkı sıkı bağlı olan akıllı molekülerle hayat efektini ortam içine enjekte etmişti.

Fakat ortada mikrobuyla, ayısıyla, hemcinslerimizle bir hayat olmasına rağmen ortamda evrene müdahale edecek çapta bir zekânın özne ve öznel oluş etkili devinmesi hâlâ yoktu.

Ortama etki edecek çapta özne ve öznel oluş ancak ve ancak üreten toplumlarla olası ve olanaktı. Bu biyolojik zekâ değildi. Ama biyolojik zekâ üzerine yansıtılmakla kişisi zekâ kapsamında yeti, kapasite ve yaratıcılığınıza neden oluyordu.

Kolektif zekânın taşıyıcı depo alanı biyolojik beyinler değildi. Kolektif zekâ biyolojik beyinler içinde yansıma alanı kazanmadan, kişisi beyinler olmadan eylemle ve uygulama içinde olamıyordu. Kolektif kapasite üzerindeki kolektif zekâ kişisi beyinlerin ürünü değildi. Kolektif alan olmadıkça kişiler de kolektif zekâ oluşamaz.

Kolektif zekânın bilicisi bulucusu kişiler değil üreten kolektif toplumlardı. Toplumlar özne nesnel evrimle birlikte gelişip dönüşüyorlardı. Yani kolektif zekânın bir kısım yanı teknik teknolojik buluşlarla kolektif deney ve uygulamalar tasarımıyla oluşurken bir yanı bilişsel ve kolektif ruh ile olmakla kişisi zekânın hünerine; kişisi zekânın etki ve etkilenmesine dönüşmektedir.

Kolektif zekâ toplumlarla inşa olur. Kolektif zekâ toplumsal kapasite içindedir. Kolektif zekâ toplumsal araçlarla depolanır. Kolektif zekâ toplumsal alan ile herkesin ilgi ve ihtiyaçları üzerinde açılan hazır oluş kanalıyla herkesin ilgi ve ihtiyaçları kadar herkese aktarılır.

Kolektif zekânın ana kaynağı kişilerle olan kolektif deneyimlerden gelir. Kolektif deney eş zamanlıdır. Soyut ve somut birim zaman eylemleri tekil kişilerin yapamayacağı kadar çoktur. Bir anda olup biten onlarca, yüzlerce, binlerce, milyonlarca, milyarlarca kişi eylemli düşünce ve uygulamalarladır.

Buna kolektif birim zamanın zeki olması ve kolektif birim zamanın uygulama oluşu diyoruz. Kolektif zekâ ve kolektif uygulama kolektif alanı yüzlerle milyon ve milyarlara parçacıklara böler. Kişiler kolektif alanın kuantum parçacık davranışı gibi bir taklit kapasitesidir.

Ancak toplumsal hafıza kişisi kapasitelerde saklanamaz ve kişisi kapasiteler de asla kolektif hafızayı kaldıramaz. Günümüzde kolektif hafızalı zekâya, internet aracılığıyla herkesin ulaşması olası ve olanaklıdır.

İnternet kolektif zekânın teknik teknolojik ve bilişsel (öznel) bir beliriş yan ürünü olup; kolektif akılı depo etmenin ve kolektif akla ulaşmanın erişim alanıdır. Herkesin ilgi ve ihtiyaç aktarımı kadar bir kolektif zekâ kişisel efektlerle kolektif depo alan içine geri dönüş katkısı olmakla veri akışı yapar.

Evrene müdahale eden, tasarım yapan, tasarımı uygulamaya koyan özne ve öznel oluşun zekâ-eylemi, kolektif özneli kolektif öznel oluşun kolektif beliren aklıydı.

Kolektif aklın düzenleyicisi, denetleyicisi seçme ayıklaması her bir alanla her bir alanın kendi geri beslenim kaynaklarına uygun olup olmama süzgeçleriyle geçiren bastıran filtre eden konjonktürlerdi.

Kolektif zekâ yöntemli çalışır. Adın da bilişsel çalışma der. Bilimsel çalışma daima yanlış lamayı ve doğrulanmayı içeren filtrelerle birikimli depo hafıza ürünleridirler.

Kolektif yapıların temel geri bağlanım özelliği kolektif bir istihkakla olmasıdır. Kolektif hafıza dallanıp çatallanan birçok bilimsel kol çalışmalarına dönmekle; bu kol ve dal çalışmaları kolektif zekânın hızlanmasında yavaşlamasında sürtünme görevi yaparlar. Kolektif zekâ her şey gibi sayısız bileşenledir.