Totemi sosyal etki hemcinsimiz gibi evrimsel bir biyolojik gelişmişliğe sahip organizmalar üzerinde girişen öznel değerlerle hayli aktiftir. Bu tür girişmeler, hemcinsler üzerinde duygudaşlık üzerinde oluşan girişmelerle etkili olup, bu etkiyi önce ortak kabul olan sosyal bir ortak aklı oluşmuştur.

Sosyal ortak akıl (kolektif akıl) totem süreci, kolektif birim zamanlı süreç kılmıştır. Ya da ortak akıl totemi süreçle birlikte bir kişi zamanı içine birçok kişi zamanı sığdırmıştır. Bir kişi zaman içine sığdırılan birçok kişi zaman aynı anda başlayan eşanlı zamanlardı.

Eşanlı zaman içinde olan kişilerin eylemi, aynı seyirli ya da farklı seyirle sürecek olan eylemlerdi. Birçok kişilerle olan zamandı. Bir birimlik kişi zamanı içine birçok kişi zamanı katılımı olmadıkça ve bir birimlik kişi zamanı içine veya bir birimlik kişi zamanı çevresine birçok katılımlı girişmenin birçok senkronunu verecek olan birçok kişiler zamanı, kişi zamanı içine sıkışmazsa; totemi sosyal süreç başlamıyordu.

Bir birimlik kişi zamana endeksli, kişiler ortaklaşmalı senkron eylem olmadan; kolektif süreç ve kolektif birim zamanlı totemi süreç olmuyordu. Yani kolektif birim zaman olmadan, totem süreçler oluşamıyordu. Totemi sürecin kolektif etkisi nedenle bu kolektif etki kişideki sosyal etkiyi çok çok katlamıştır.

Kolektif totem etki, totemi süre durumu, üreten bir ilahi yapı içine doğru geliştirmiştir. Tabucu avcı ve toplayıcı olan totemi süreçle, üreten irade sahibi ilahi süreçlerin kendilerine özgü kendi ortak kabulleri olan bir mana anlayışları vardı.

Üreten yapıların kendisini hazırlayan totemi ön süreçleri bileşik algılı zamanı veren süreçlerdir. Atalarımız ilk totemi etkilerin birleştiren çekimseten etkilerini belli bir bölge içindeki tutumla güç birliği direnci çevrimini oluşturmakla, atalarımız sürü sosyal yaşamı içinde ayrılmışlardı.

Eklemli totemi alan, uzun süreler sonunda üreten ilişki olmuştu. Üreten ilahi yapının ilahi mana üzerine; yani kendi üzerine kendi etkisi olan tesiri ile ilahi yapının çarpan bir kuvvet etkisi vardı.

Üreten yapı, tabumsak ortak aklı, karar alma süreçleri içine getirdi. Üreten süreç tabumsak ortak aklın içine deneyselliği soktu. Üreten yapı tabumsak ortak akıl içine üreten deneysel akıl ile girilip tabumsak ortak akıl kontrol edilip, tabumsak ortak aklı yeni sürece göre düzenleme yapacak olan bir kurt deliği açılmıştı.

Üreten süreç kendi gördüğü işler üzerinde ya da olup biten üzerinde karalarını alan ilahi etkiydi. Artık süreç totem dönemdeki gibi alan etkisi bir eğimle topu gelişine göre vurmak kadar; gelen topa açı sal momentum verme kararlılığını da göstermenin muktedirliğiydi.

İşte açı sal momentumun düzenlenmesi kararını veren irade İlahi yapının takdirde bulunmasıydı. Takdirde bulunma, üreten süreci çeşitli biçimlerle sıralama, düzenleme yapıp; entegre süreci istenen sıra ve istenen süre ile bir araya getirme, etkin alan içini organize etme işiydi. Tasarım ve planlamaydı. Tüm bu türden kılgın oluşlar ilahi ligin üreten sürece etkisiydi. Kısaca kolektif çarpan oluşun etkisi, karşılıklı etkiydi, eytişimdi (diyalektikti).

Üreten ilişki, Sadece totem yapı olan süre durumun, uzun evrim sonunda takdirde bulunan (karar alan) yapı olması, muazzam bir şeydi. Bu durum, yedi milyon yıldır insanımsı tarihin içinde hiç görülmemiş olan bir durumdu.

Kolektif takdir bilincine olunan, takdir edilen, nesnel oluşa göre söylemli ortak akıl olmakla bir güçtü., Ta ki özel mülkiyetçi kişi marifeti bir El takdiri (giderek tanrı takdiri) olana dek bu süreç böyle sürdü. İlahi takdirde bulunan ittifaklar, gruplarına çok güçlü bir gelişme ivmesi kazandırdı. Totem meslekli üreten ilişkiler yeni yerlerini, takdirde bulunan ilahlara bıraktı.

Aslında ortak akıl içinde şimdiki neden üreten ilişkilerdi. Yine de siz ortak akıl içinin kaynağını ve nedenini bilmeseniz de takdir eden yapılardan kaynaklı, takdirle olan ön ittifaklar da yeni bir ortak akıl ve yeni bir ön kabuldü. Yani ittifakı inşaydı.

Yeni inşanın temeli totem değil ittifakı oluştu. Bir zamanlar tepe göz olan ve ışıkta çalışan yapının şimdi karanlıkta çalışan epifiz bezi olması gibidir. Bir öngörü ile oluşan totemi ortak akıl, artık totemi etki ile çalışmıyordu. İttifakı ortak akıl üreten ilişkiyle, nesnel, deneysel, bilimsel çalışıyordu.

İlahlar; takdirde bulunmanın, ittifakı ortak akılı kullanmanın, avcılıktan üretime geçip, üretim gücü ile takdirde bulunmanın grup kişileriydi. İlahlar tekil söylemiyle bile üreten grubun kolektif birim zamanlı, çoklu kişi gücüydü. İlah yönetirken tekil temsilci kişiydi. İttifaka etki olurken her bir kişiydi.

Üreten ilişki totem yapıyı ikiye ayırmıştı. Biri kişisi tutumlu sosyal alandı. Diğeri üretim yapan toplum sal alandı. Totemi mana nostalji olarak sosyal alan içinde kalmıştı. İlahlar toplumu ya da üreten ilişkileri, ittifakı ortak akla göre verilen karalarla düzenliyordu. Yeni ortak akıl buydu.

İlahi mana anlayışlı alanın içi, totemi mana anlayışlı alanın içine göre; çok daha yüksek düzenli organizasyon bağ enerjisi olmasıyla, daha çok ve daha yüksek enerji tüketti. Daha kararlı, daha dengeli, ayakları yere basan somut durumlar çevrimi oldu.

Bencillik birbirini iten yapıyı dağıtan bir terslenmeydi. Bencilliğin birbirini iten kuvveti, ortak aklı ortaya koyan bağ enerjisinin gücü ile aşılmıştı. Bağ enerjisi; sistemin kendi kendisine harcadığı, sistemi bir arada tutan enerji olmakla bir sistemde olması gerekenden daha fazla olan, enerjiydi.

Ön kabul bu bakımdan bağ yapan enerji olmakla, kolektif depo bilgili enerji düzeniydi. Yani ön kabul kolektif ligi nedenle her zaman ve zorunlu olarak kişi hemcinslere bilinmez olacaktı. Hem de yığınlarca olacaktır. Bunları tam bir vukfiyetle değil ama felsefe ile bilirsiniz. Kavrarsınız.

Ön kabulün bu kabilden soyut anlama oluşu vardı. Totemi grup şimdisini atalarıyla, atalarının deneyimi olan kurulu düzen ile açıklıyordu. Ama ataları ve kendisi nasıl vardı bunları bir türlü açıklayamıyordu.

Ataların yolu somut, nesnel, bilinen totemi ortak akıldı. Ama kendilerinin ve atalarının nasıl var olduğu anlayışlı ön kabul de bir başka ön kabuldü. Evrenin yumurtadan olması, sudan olması, kendisinin ağaçtan olması kayadan, topraktan olması gibi binlerce söylen mitoloji denecek bir ön kabuldü. Ki bunlar hiçbir zaman ortak aklı vermezler.

Her iki ön kabul ön yargıları oluşan tabularla birlikte ayrık eş zamanlı durumlardı. Soyutluk ön kabulün ön yargıya dönüşen şekli tabuda kalmıştı. Süren devam eden, inşacı olan ise somut ortak akıldı.

İlk ön kabul olan totemi mana, şimdinin üreten ortak aklıydı. Somut ve inşacı durumla yeni ön kabullere dönüşecekti.

İlk ortak akıl, beslenme barınma savunma gibi temel düzlem içinde olup bitenin duygudaşlığıydı. Totemi tarz içindeki bu tür deneyimler ortak akıl söyleminin izahıydı. Temel düzlemi ortaya koyan olgu, olay ve deney içinde olan yaşantılar, somuttu. Somut olan ortak akıl, tabuya dönüşen izahla bir ön kabuldü. O anki yeni süreç tekil kişi süreçlerine göre soyuttu.

Bu soyutluk içinde ilk kolektif var sanı, ilk kolektif yaşamlı var sanıydı. Yeni başlayan kolektif sürecin önünde yeni sürece dayanak olacak kolektif geçmişi yoktu. Böyle olunca ilk kolektif süreci eksiğiyle, fazlasıyla kıyaslayıp eleştireceğiniz bir mihenk noktası da yoktu

Groteski ilik kişisi zamanın ilk algı düşüncesiydi. Groteski algı kişisi özneyi, sonu gelmez bir boş boşuna düşünsel çıvlamalardan kurtaracak bir imdada yetişme olmakla, var sanının kaynağıydı.

Şu hâlde bugünkü ortak aklın en başında ve şimdi dahi hayal ve imgelerinden kurtulamadığımız groteskilik içinde inşacı bir tabumsak, totemi mana anlayışımız hep vardır.

Totemi süreçler var sanı üzerinde ön kabul hüviyetindeydi. Ortak akıl çevresindeki olayları, uzun evrimler sonunda ilk üretim ilişkisi izledi. Üreten ilişki çoklayıcı, katlayıcı ve geliştiriciydi. Üretim ilişkisi ilk var sanılı ön kabul üzerine bağıntılın süreçlerin sonunda, ortaya konan ikinci bir ortak akıldı. Üreten sürecin kendi üretim yapısı daha somut olmanın pozitifliğiydi.

Bir gelişme, kendisinden sonraki süreçlerden habersizdir. Totemi süreç üretim ilişkisinden habersizdi. Aynı biçimde üreten ilahi dönem de önceden öngörülemeyen akıl almaz süreçlerin başlangıcı olmuştu. Örneğin, ilahi dönem de en az iki totem kültürün birleşme sentezinden oluşan bir yapı olmakla, uygarlığı başlatan süreçti. İnsan oluşun ön kabulüydü.

Her süreç zıttı ile vardır. İmparatorluklar yeryüzüne doğru olan sömürüyü ortaya koyan devasa bir sosyo toplumsa yapılardı. Ama imparatorluklar sömürü olumsuzluğuna rağmen zıttı bir durumuyla istese de istemese de yeryüzü uygarlığını ortaya çıkarmıştı. Yani imparatorluklar da "yeryüzü uygarlığının" ortaya çıkmasında rol almıştılar.