Sünnilik tarihinde Ebu Hureyre, hadis nakli açısından önemli bir şahsiyet olarak kabul edilirken, onun rivayetleri üzerine diğer mezheplerden ve Kur'an yeterlidir diyenlerden ciddi eleştiriler de yapılmıştır. Bu makalede, Ebu Hureyre’nin rivayetleri, sahabe ve halifeler tarafından kendisine yöneltilen eleştiriler ve hadis literatürünün güvenilirliği üzerine detaylı bir inceleme yapılacaktır. Ayrıca, İslam’ın tek kaynağı olan Kur’an-ı Kerim’in hadisler karşısındaki yeterliliği vurgulanacaktır.
Ebu Hureyre’nin İslam öncesi hayatına dair çok az bilgiye sahibiz; Müslüman olduktan sonra fakir bir hayat sürmüş ve Ashab-ı Suffe’den biri olmuştur. Ancak kaynaklarda yer alan bilgiler, onun hadis nakli konusunda ciddi eleştirilere maruz kaldığını göstermektedir. Örneğin, Halife Ömer, onun rivayet ettiği hadislerin doğruluğunu sorgulamış, hatta tehdit ve tartaklamada bulunmuştur. Ebu Hureyre’nin şu sözü bu durumu açıkça ortaya koyar:
“Size naklettiğim şu hadisleri Ömer zamanında anlatsaydım değneği ile beni döverdi.” (Ez Zehebi, Tezkiretul Huffaz).
Halife Ömer’in yanı sıra, Ayşe ve Halife Ali gibi sahabelerin de Ebu Hureyre’yi yalancılıkla suçladığı rivayet edilmiştir. Ayşe’nin, Ebu Hureyre’ye yönelttiği şu eleştiri dikkat çekicidir:
“Sen Resul'den duymadığım hadisler rivayet ediyorsun.”
Ebu Hureyre’nin yanıtı ise daha da tartışmalıdır:
“Ayna ve sürme seni Resul'le ilgilenmekten uzak tuttu.” (Zehebi, Siyeru Alemin Nubela).
Ebu Hureyre’nin özellikle Emeviler döneminde yükselişi ve bu dönemde naklettiği hadislerin içerikleri, onun siyasi bir figür haline geldiğini göstermektedir. Emeviler tarafından kendisine köşk ve arazi verilmesi, onun rivayetlerinin tarafsızlığı konusunda şüpheler doğurmuştur. Bu bağlamda, İbn Kesir’in naklettiği şu hadisler, Ebu Hureyre’nin rivayetlerine duyulan güvensizliği artırmaktadır:
“Allah’ın Resulü Muaviye’ye bir ok verdi ve şöyle dedi: ‘Bu oku al ve cennette beni onunla karşıla.’”
“Allah, vahyini üç kişiye emanet etti: Ben, Cebrail ve Muaviye.” (El Bidaye Ve’n Nihaye).
Bu tür rivayetlerin yanı sıra, Nebimiz Musa ile ölüm meleği arasında geçtiği iddia edilen ve Kur’an’ın ruhuna aykırı olan bir hadis, hadis literatürünün sorgulanmasını zorunlu kılmaktadır:
“Ölüm meleği Musa’ya gönderildi. Musa ona vurdu, melek Rabbinin yanına dönüp şikayet etti…”
Hadislerin doğruluğunu tespit etmek için kullanılan cerh ve tadil yöntemleri, hadislerin güvenilirliği konusunda tam bir çözüm sunmamaktadır. Örneğin, hadisçilerin atını kandıran bir kişiden hadis almayı reddetmesi gibi hikayeler, yöntemlerin tutarlılığına dair kuşkular uyandırmaktadır. Ancak aynı hadisçiler, Halife Ömer ve Halife Ali gibi İslam’ın temel şahsiyetlerinin Ebu Hureyre’ye yönelik ciddi eleştirilerini görmezden gelmiştir.
Bu durum, Kur’an’ın İslam’daki merkezi rolünü yeniden hatırlatmaktadır. Allah, Kur’an’da şöyle buyurmaktadır:
“Bugün sizin için dininizi olgunlaştırdım size nimetimi tamamladım ve sizin için İslam'a razı oldum.” (Maide Suresi, 3. Ayet).
Allah, Kur’an’ın açıklık ve yeterliliği hakkında şunu belirtir:
“Biz kitapta hiçbir şeyi eksik bırakmadık.” (En’am Suresi, 38. Ayet).
Bu ayetler, İslam’ın tek kaynağının Kur’an olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
Ebu Hureyre’nin rivayetleri ve hadis literatüründeki sorunlar, İslam’ın tek kaynağının Kur’an olduğunu bir kez daha göstermektedir. Kur’an’ın doğruluğu, açık ve net ifadeleri, insanların hayatlarını şekillendirmek için yeterlidir. İnsan eliyle yazılmış hadis kitaplarının Kur’an’ın yanında bir kaynak olarak sunulması, İslam’ın ruhuna aykırıdır. Nitekim Allah, insanlara şu uyarıyı yapmıştır:
“İşte şunlar Tanrı'nın ayetleridir onları sana hak ile okuyoruz Tanrı'dan ve O'nun ayetlerinden sonra hangi hadise inanacaklar?” (Casiye Suresi, 6. Ayet).
Bu bağlamda, Müslümanların dini anlayışlarını Kur’an’a dayandırması, İslam’ın saf ve bozulmamış halini korumanın en doğru yolu olacaktır.