"SCAPİN'İN DOLAPLARI"



Şimdiye kadar tanınmış birçok oyun yazarın klasikleşmiş oyunlarını sahneleyen Erzurum Devlet Tiyatrosu, bu eserlere bir yenisini daha ekledi: Onlarca eseri dilimize çevrilmiş ve yerli yazarlar tarafından uyarlanmış olan ünlü Fransız oyun yazarı Moliere'in "Scapin'in Dolapları" adlı oyunu.

Moliere'in, Antik Yunan şairi Terentius'un "Phormio" (Formio) adlı oyunundan etkilenerek yazdığı "Scapin'in Dolapları", bizde de Ali Bey tarafından "Ayyar Hamza" ve Ahmet Vefik Paşa tarafından "Dekbazlık" adıyla iki defa uyarlanarak Türk adetlerine ve toplumsal yaşamına uydurulmuş.

İtalyan Halk Tiyatrosu "Commedia dell'arte" ile Fransız güldürüsünün karışımı niteliğindeki oyun, babalarından habersiz sevdikleri kızlarla evlenen iki genç aşığın içerisine düştüğü komik durumlar üzerine kurulu. Kuşak çatışması, paraya dayalı zorla evlendirilme ve cimriliğe yönelik toplumsal taşlama içeren bu "Dolantı Komedyası" nın konusu şöyle:

Argante ve Geronte, birlikte uzun süreli bir iş seyahatine çıkmışlar, bu seyahatte Argante'nin oğlu Octave ile Geronte'un ikinci karısından olma kızını nikahlamayı kararlaştırmışlardır. Bu sırada, Octave tanımadığı bir kıza aşık olmuş ve onunla evlenmiştir. Aynı şey Geronte'un oğlu Leandre'ın da başına gelmiş o da bir çingene kızına aşık olmuştur.

Babaların vakitsiz gelişi her şeyi altüst etmiş, çocuklar ne yapacaklarını şaşırmışlardır. Geronte'un uşağı Scapin her şeyi çözeceğini söyleyerek duruma el atmış, uydurduğu yalanlarla ve çevirdiği dolaplarla hem paragöz babalardan para koparmış hem de onları duruma razı etmiştir. Scapin'in yaptığı numaralar ortaya çıkmak üzereyken Octave'ın evlendiği kızın Geront'un kızı Hyacinte, Leandre'ın aşık olduğu çingene kızının da Argante'in yıllar önce kaybolan kızı Zerbinette olduğu anlaşılır. Gençlerin ısrarıyla Scapin affedilir, mutlu sona ulaşılır.

Farsa uygun bir yapıya sahip "Scapin'in Dolapları"nı Ahmet Mümtaz Taylan yönetmiş. Oyun, Taylan'ın yönettiği yedinci oyun.

Görünürde durağan olan durumlar, oldukça yüksek bir tempoda ele alınmış. Yönetmenin, oyuna yönelik yorumunu halk tiyatrosu üzerine oturtması ve bu doğrultuda Commedia dell'arte ile Geleneksel Türk Tiyatrosu öğelerine sıkça yer vermesi oyunu eğlenceli bir yapıya sokmuş. Ahmet Mümtaz Taylan, farsa uygun bu hareketli yapıyı oyunun tamamına öylesine ustaca yaymış ki seyirci, tüm oyun boyunca zinde kalabiliyor. Komik durumlar içerisine yerleştirilen hareket komikleri ile oyun daha canlı ve hareketli kılınmış. Ancak, oyunu başarılı bir seviyeye taşıyan bu tempo, sahne geçişleriyle gereksiz bir şekilde durağanlaştırılıyor. Sahnedeki oyuncuların donup kalması ile verilen sahne geçişleri, oyunun hızını kesip tempoyu düşüren olumsuz etkenlerin başında geliyor.

Oyunun güzel yapısını bozan ve oyun içerisinde iğreti duran en önemli unsur, oyunun müzikleri. Özellikle birinci perdede ve hemen oyunun başında kulağa hiç hoş gelmeyen, gerek ses gerekse melodi açısından son derece rahatsız edici bir hava yaratan oyun müziği, döneme de oyunun yapısına da uygun düşmemiş. Müziğin tamamen metalik sesler üzerine kurulmuş olması rahatsızlık verdiği gibi dönem ve çevreye de aykırılık taşımakta. Böylesine mükemmel bir şekilde yaratılan atmosferi ve oyun yapısını bozabilecek kadar olumsuzluk içeren müzik, Taylan'ın usta yorumuna ve emeğine gölge düşürebilecek boyutta.

Bu doğrultudaki bir diğer etken de benzetmeci yapının yer yer kırıldığı, yabancılaştırma niteliğindeki kısa konuşmalar. Seyircinin dikkatinin dağılıp ilgisinin azalmasına sebep olan bu uygulamalara rağmen oluşturulan yapının bozulmadan devam etmesi ise yönetmenin ustalığını ifade eder nitelikte.

Oyundaki bu yüksek tempo içerisinde, özellikle Serhat Mustafa Kılıç (Scapin), Fatih Dokgöz (Sylvestre), Sadık Yağcı (Argante) ve Emre Erçil (Geronte)'in ortaya koydukları performans övgüye değer türden.

Taylan'ın ustaca yorumu yanı sıra, özellikle ismini belirttiğim oyuncuların performansı, Sertel Çetiner'in sade ve işlevsel dekoru, Sevgi Türkay'ın göz kamaştıran kostüm tasarımı ve Ersen Tunççekiç'in ışık tasarımıyla desteklenmiş olması da oyuna başka bir güzellik katıyor.

"Scapin'in Dolapları", beğeniyle izlenebilecek, ustaca yorumlanıp ele alınmış güzel bir oyun. Başarılı bir yönetmen çalışması ve güzel bir oyun seyretmenin tadını doya doya yaşatan "Scapin'in Dolapları", uzun süre belleklerde kalacak türden.