Râkım değiştirmeden yaşanmaz!

Merdiven çıkmaya, inmeye bayılıyorum diye bütün gün aşağı yukarı koşturan birini tanıyor musunuz? Merdivenlerden hep kötü söz edilmesine alışığız. İnsanı yorar basamaklar. Şikayet ettirir, asansör istetir. Ancak şunu unutmamak lazımdır: İnsanlar hiç sevmedikleri halde merdivenlere mahkumdur.

New York'ta elektrikler kesildiğinde neden herkes sokaklarda kalmayı tercih etti?
 
Joe: Siz niye dışardasınız?
Johny: Damn, çünkü "fucking" yüzikinci katta oturuyorum!

Peki inmeyi mi, çıkmayı mı tercih edersiniz? Tabi ki inmeyi. Merdivenler kimi zaman Led Zeppelin'in "Stairway to Heaven" (Cennete Çıkan Merdivenler) parçasındaki gibi ruhun inişlerine, çıkışlarına, kimi zaman da Ahmet Haşim'in "Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden / Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak" dizelerindeki gibi hayatın yıllarına çağrışımlar yapabiliyor.

Sergei Eisenstein"ın "Potemkin Zırhlısı" filminde merdivenlerden düşen bebek arabası ne anlatıyordu? Ben düşündüm ki, gerçekten merdivenlerle hayat çok benziyor. Her ikisinde de aralarda soluklanmak gerekebiliyor.

Hayatımızda amaçlar var. Basamakları çıkarken de bir amacımız var. Yoksa niye çıkalım?

İki nokta var hayatta. Hepimizin başladığı bir noktası ve bitireceği başka bir noktası var. Merdivende de çıkmaya başladığımız ve düze çıktığımız iki ayrı nokta var. Hayatta büyük hatalar yapabiliyoruz. Ardından da toparlaması zor bir süreç geliyor. Ama öğreniyoruz ve aynı hatayı yapmamaya özen gösteriyoruz. Hiç merdivenden düştünüz mü? Düşünce gerçekten bir daha düşmemek gerektiğini öğreniyorsunuz. Ayrıca kendi içinde bir süreci de temsil ediyor merdiven. Sistemli, periyodik, disiplinli bir süreç. Bütün bunlardan hangi sonucu çıkarabiliriz? Hayat bir merdiven mi? Yoksa merdiven bir hayat mı?

Ya da bir hayat tarzı. Neden hayat tarzı diyorum açıklayayım: İstanbul yedi tepe üstüne kuruludur derler. Gerçekten de öyledir. Her yer merdiven doludur. Ancak Avrupa'da duyduğum kadarıyla yedi tepe efsanesi pek çok şehir için geçerliymiş. Fakat, örneğin Belçika'nın ya da Hollanda'nın büyük şehirlerinde binaların dışında merdivene rastlamak pek mümkün değildir. Demek istediğim, bizim merdivenlerle aramız daha iyi. İnmeyi çıkmayı seviyoruz. İnip inip çıkıyoruz. Buradan bir soru çıkarabiliriz: Ülkemizin pek değişken halet-i ruhiyesinin, sosyal dengesinin, siyasal yapısının hatta ekonomisinin sebebi merdivenlerle yaşadığımız bu samimi ilişki olabilir mi? Olamaz herhalde. Bence yine de merdivenlerle barışık yaşamayı öğrenmeliyiz. Merdivenler bize hayatımızın aşamalarını düşünmeyi, adımlarımızı dikkatli atmayı hatırlatabiliyor.

İkişer üçer çıkarken merdivenleri, hızlı hızlı bir an önce gitmek, istediğimiz yere varmak istiyoruz. Arada bir hiç durup düşünüyor muyuz efendim? Biz merdivenler için ne yapıyoruz, ne yapabiliriz diye. Ben bunu henüz düşünmekteyim.

Merdivenler için düşünmek delilik değildir. Keyiflidir. Hayatımızın değişik alanlarını sarmış durumdadır merdivenler. Çok çeşitli merdiven vardır. Onlar yokmuş gibi davranamayız. Onlardan kaçamayız.

Deneyin: Birinden çıkmayın, öbüründen inmeyin, o çok dik, diğerinin basamakları yüksek? Bir süre sonra aynı yükseklikte yaşamaktan sıkılacaksınız. Râkım değiştirmeden yaşanmaz fikri sizi saracak. Bu sebeple ben pek çok çeşitten bazılarını sizin için anımsamak istiyorum: Yokuşlu yerleri ortadan kesen arnavut kaldırımı merdivenler, minareye çıkan ince, spiral, bol kıvrımlı merdivenler, uçaklara yanaşan tekerlekli yalnız merdivenler, erişemediğimiz kitapları almaya yarayan kütüphane merdivenleri, denizden çıkmak için kullandığımız yosunlu merdivenler, üstünde durup değişik düşüncelere dalarak inip çıktığımız yürüyen merdivenler, kayalara, ağaçlara kurulan ipten merdivenler, çatıyı aktarmaya ya da ampulü değiştirmeye tırmandığımız eski tahta merdivenler, apartmanlarımızın, okullarımızın, işyerlerimizin yüzbinlerce kez adımlanmış tozlu merdivenleri, hep binaların dışında bırakılan küskün ve paslı yangın merdivenleri?

Bütün bu merdivenleri inmek çıkmak bir ömür sürmez mi? Bir hayatta, çıktığımız merdiven sayısı kadar amacımıza ulaşabilseydik şayet, kendimizi, hayatımızı ve merdivenleri unutabilirdik. Onun yerine masalları yaşar; Jack ile fasülye ağacına tırmanır, şatodaki devin altın yumurtlayan tavuğunu çalar, eğlenirdik. Rapunzel'in upuzun sarı saçlarına tutunarak hapis tutulduğu kuleye tırmanabilirdik. Böylece sonsuza dek mesud olabilirdik. Ama maalesef hep mutlu olamayız. Escher'in nereden nereye çıktığı, nasıl nereden indiği anlaşılamayan, karışık, belirsiz merdivenlerinde kaybolabiliriz. Ya yaşımız ilerledikçe kabus haline gelen, nefes kesen, küfür ettiren merdivenler ne olacak? Bir film aklımızı alabilir. "Jacob's Ladder"daki (Jacob'un Merdiveni) Vietnam sendromu yaşayan Jacob ile beraber ruhsal merdivenlerde yükselip alçalabiliriz. Basamaklar sıkıntıları ve boğuculuğu simgeleyebilir. Ceza olarak merdiven altındaki küçük karanlık kapalı kutucuğa kilitlenen yaramaz çocuğun çektiklerini düşünün... Merdiven altında yaşayan insanları düşünün... Boğuculuktan öte bazen de itfaiye merdivenleri gibi hayat kurtarabilir. 

Diyeceğim şudur ki; merdivenleri siz de düşünün. Hayatınıza onları da alın. Sadece basamakları sayın bazen. Alfred Hitchcock'un "39 Steps" (39 Basamak) filmini izleyin. Merdiven çıkarken sigara içmeyin. Merdivenden düşmeyin. Yürüyen merdivenlerin sağında durun, ama solda duranları da itmeyin. Nasıl olsa merdiven çıkıyor. Ayrıca basamakları çıktım, bitirdim, kurtuldum diye fazla sevinmeyin. Çünkü her çıkışın bir inişi vardır.