Kaynak Kavramı ve Hukuk
Hukukun kaynakları;bilgi kaynakları,organsal kaynaklar ve biçimsel kaynaklar olarak sınıflandırılabilir.
Bilgi kaynakları,hukuk hakkında bilgi veren,hukuk hakkında bilgiye ulaşılmasını sağlayan kaynaklardır.
-Resmi Gazete,
-Düsturlar,
-Meclis Tutanakları,
-Hukuk Kitapları,
-İnternet Siteleri,
-Bloglar,
-İçtihat Derlemeleri
Organsal kaynaklar,hukuku yaratan organlara göre yapılan sınıflandırmadır.
Biçimsel kaynaklar,hukukun hangi biçimde ortaya çıktığını gösteren kaynaklardır.
Bu ayırıma göre hukuk,gelenek hukuku,içtihat hukuku ve yazılı hukuk şeklinde üç biçimde ortaya çıkar.Yazılı hukuk ve gelenek hukuku hukukun asıl kaynaklarını,içtihat hukuku ise yardımcı kaynağını oluşturur.
Hukukun kaynakları,asıl ve yardımcı kaynaklar olarak da bir ayrıma tabi tutulmaktadır.Asıl kaynaklar kendi içinde yazılı ve yazısız kaynaklar şeklinde alt bir ayrıma göre değerlendirilmektedir.Hukukun yazılı ve asıl kaynakları Anayasa, kanun,uluslararası sözleşmelerCumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmeliktir.
Hukukun asıl kaynağını teşkil eden ancak yazılı olmayan kaynak ise gelenek hukukudur.Hukukun yardımcı kaynakları ise içtihat hukukudur.İçtihat hukuku, bilimsel içtihat veya yargı içtihadı şeklindedir.
Pozitif Hukukun Kaynakları
Yazılı hukuk,Anayasa'nın yetkili kıldığı otoritelerce çıkarılan yazılı metinlerdir.
Kanunlar,Anayasaya;Cumhurbaşkanlığı kararnameleri kanuna aykırı olamaz.Bu durum,normlar hiyerarşisi olarak adlandırılır.
Anayasa ^ -Daha Genel
Uluslararası Sözleşme - Daha Üstün
Kanun -Daha Soyut
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
Yönetmelik
ANAYASA
Devletin temel yapısını,kişilerin hak ve ödevlerini,devlet organlarını ve bu organların işleyişini düzenleyen esas ve kurallar bütünüdür.En genel,en soyut ve en güçlü hukuk kurallarından oluşur.
Türkiyede bugüne kadar 1876,1921,1924,1961 ve 1982 Anayasaları olmak üzere toplam 5 Anayasa uygulanmıştır.Türkiyenin meşruti monarşiye geçmesiyle 1876 Anayasası;TBMMnin kurulmasıyla 1921 Anayasası;Türkiye Cumhuriyetinin kurulmasıyla 1924 Anayasası,1960 Darbesiyle 1982 Anayasasının ortaya çıktığı söylenebilir.
Ülkemizde bugün yürürlükte olan 1982 Anayasası sert anayasadır.
ULUSLARARASI ANLAŞMALAR
İki ve ya daha fazla devlet tarafından akdedilmiş olan ve TBMMnin kabulünün ardından Cumhurbaşkanınca onaylanıp Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren bağlayıcı hukuk kurallarıdır.
KANUNLAR
Yetkili organ tarafından yazılı olarak çıkarılan,kanun adını taşıyan,genel,sürekli ve soyut hukuk kuralıdır.
CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ
TBMMnin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi hükümsüz hale gelir.
YÖNETMELİKLER
Cumhurbaşkanı,bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri,kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilir. Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayımlanacağı kanunda belirtilir.Yönetmelikler,yayımdan sonra bir tarih verilmemişse Resmi Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer.
GELENEK HUKUKU (ÖRF-ADET HUKUKU)
Hukukun yazılı olmayan ve asli nitelik taşıyan kaynağı gelenek hukukudur.Toplumda kendiliğinden oluşan kurallardır.
İÇTİHAT HUKUKU
İçtihat=Görüş ya da karar
Hukukun kaynağı olarak iki tür içtihattan söz edilebilir.Bunlar yargısal ve bilimsel içtihattır.
Bilimsel içtihat,hukuk bilgilerinin hukuki konulardaki bilimsel görüş ve yaklaşımlarıdır.Bilimsel içtihada uygulamada doktrin(öğreti) de denmektedir.
Bilimsel içtihadın türleri şunlardır:Şerhler,sistematik eserler,monografi,makale,içtihat derlemesi ve monografilerden oluşur.
Yargısal içtihat ise mahkemelerin önlerine gelen uyuşmazlıklar ile ilgili olarak vermiş oldukları kararlardan oluşur.
Bilimsel içtihatlar ve Yargısal içtihatlar hukukun asıl ve bağlayıcı kaynağı değil;yardımcı yani ikincil kaynağıdır.
HUKUK KURALLARININ TÜRLERİ
Hukuk kuralları uygulama bakımından emredici,tamamlayıcı,yorumlayıcı,tanımlayıcı ve diğer hukuk kuralları şeklinde sınıflandırılabilir.
Emredici Hukuk Kuralları
Bu tür hukuk kurallarının aksi kararlaştırılamaz;bunlarda genellikle emir kipi kullanılmaktadır. Yoğunlukla ceza kanunlarında görülür,ancak diğer kanunlarda da emredici kurallara rastlanabilir. Kamu düzenini,kamu yararını ve genel ahlakı korumak üzere çıkarılır.Bu kurallara aykırılığın yaptırımı geçersizliktir.
Tamamlayıcı Hukuk Kuralları
Tarafların serbest iradeleriyle başka türlüsünü belirlemedikleri taktirde uygulanan kurallardır. Ceza hukukunda az sayıda,borçlar hukukunda çok sayıda tamamlayıcı hukuk kuralı yer alır.
Yorumlayıcı Hukuk Kuralları
Tarafların iradeleri ile açıkça belirtebilecekleri halde belirtmedikleri konuların açığa kavuşturulmasında yardımcı olan kurallardır.Tamamlayıcı kurallar önceden öngörülmemiş bir hukuki boşluk olursa doldurur.Yorumlayıcı kurallarda taraflarca kararlaştırılan hususun farklı anlama gelebilecek yönleri yorumlanmaktadır.
Tanımlayıcı Hukuk Kuralları
Kanunların daha iyi anlaşılması için bazen belli hususların açıkça tanımlanması,anlamının ve içeriğinin belirlenmesi gerekir.Tanımlayıcı hukuk kuralları bu tanımları getiren düzenlemelerdir.
Diğer Hukuk Kuralları
Hiç bir gruba girmeyen bazı kuralların bulunduğu da kabul edilmektedir.Bunlar arasında ilga edici (yürürlükten kaldırıcı) hukuk kuralları,yetki verici hukuk kuralları sayılabilir.
KANUNLARIN UYGULANMASINA İLİŞKİN ESASLAR
Kanunun uygulanması demek soyut hukuk kurallarının somut olaya uygulanması demektir.Hukuk kuralı(büyük önerme);somut olay(küçük önerme)ve vargı(sonuç)anlamına gelir.
KANUNLARIN ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI
Kanun,kendi metninde belirtilen tarihte yürürlüğe girer.Kanunlar kural olarak yürürlüğe girdikten sonraki dönem için uygulanır.
Bir kanunun ne zaman yürürlükten kalkacağı çeşitli olasılıklara göre belirlenir.
a)Kanun metninde açıkça yürürlükten kalkma tarihi yer alabilir.
b)Bir yeni kanun eski kanunu açıkça yürürlükten kaldırabilir.
c)Yeni kanun eski kanunun bütününü değil,bir maddesini yürürlükten kaldırabilir.
d)Anayasa Mahkemesi de bir kanunun tamamını ya da birkaç maddesini iptal ederek yürürlükten kaldırabilir.
KANUNLARIN GEÇMİŞE ETKİSİ
Özel hukukta yeni çıkan kanun aksine bir hüküm olmadıkça eski kanun zamanındaki olaylara uygulanmaz;yürürlüğe girdiği zamandan sonraki olaylara uygulanır.
KANUNLARIN YER VE KİŞİ BAKIMINDAN UYGULANMASI
Uygulamada kamu hukuku dalları bakımından yersellik ilkesinin geçerli olduğu görülür.Vergi hukukunda,ceza hukukunda ve usul hukuklarında kişilere bulundukları ülkenin kanunları uygulanır. Hatta ceza hukukunun temel ilkelerinden biri yerselliktir.Yani kişiler suçu işledikleri yer kanunlarına göre cezalandırılırlar.
KANUNLARIN ANLAM BAKIMINDAN UYGULANMASI
Yorum Metodları
Kanunların yorumu ile kanunların anlamının belirlenmesine çalışılır.Yorum yasama organınca yapılabilir.Lafzi Yorum metodu şekli bir yorum metodudur.
Amaçsal yorum,çağdaş bir yorum yöntemidir.
YORUMDA KULLANILAN MANTIK İLKELERİ
Hukuki mantığın temeli hukuk normu dur. Hukuk kurallarının yorumunda kullanılan mantık ilkelerinden ilki kıyastır.
Yorumda kullanılan mantık ilkelerinden ikincisi aksi ile kanıttır.
Yorumda sıklıkla kullanılan mantık ilkelerinden üçüncüsü evleviyet yoludur.
*Çoğun içinde az da vardır.
HAKİMİN TAKDİR YETKİSİ VE HUKUK YARATMASI
Hakimin takdir yetkisini kullandığı durumlarda ortada soyut hukuk kuralı vardır.Hakimin,önüne gelen bir uyuşmazlığı çözümsüz bırakması ve bir karar vermeden kaçınması mümkün değildir.
Ceza hukukunda kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi gereği hakimin hukuk yaratması söz konusu olmaz.
