Durumsallığın arasında durduğu iki kavramı izah edersem, işimiz kolaylaşacak.

Bir uçta evrensel reçeteler gelir. Başarılı yönetimin 51 evrensel ilkesi gibi listeleri düşünün. Sanki her durumda, her zamanda, her ortamda aynen geçerli kurallar varmış gibi. "Öldürmek kötüdür" gibi çok savunabilir bir kavramın bile evrensel geçerliliği yoktur. Yüzlerce kişiyi öldürecek mayını patlatmak üzere düğmeye basmak üzere olan bir teröristi şahdamarından vurarak öldüren bir keskin nişancıyı düşünün. "Çok iyi bir iş yapmıştır."

Diğer uçta da her vakanın tamamen bağımsız ele alınması gerektiği düşüncesi yer alır. Böyle bir yaklaşımda, hukuk, genel geçer kurallar, davranış kalıpları... hiçbirini inşa etmek mümkün olmaz.

Durumsallık şunu öngörür: Evrensel gerçekler yoktur, ama benzer durumlarda geçerli olan durumsal ilkeler vardır. Yeterince benzeyen olayları gruplandırıp birlikte ele alabilirsiniz.

Evrensel reçetelerin en acı örneklerinden biri Komünizmdir. Komünizmin temelinde yer alan tarihsel materyalizme göre, toplumların gelişim zincirinin kaçınılmaz sonucu komünizmdi. Evrensel bir reçete uğruna ölen milyonlarca insan.

Her hangi bir inanca kökten bağlanmanın gittiği yer evrensel reçeteciliktir. Oysa din, özünde durumsallığa dayanır.

Mesela İslam dininde iki ayrı akait mezhebi, dört ayrı fıkıh mezhebi, oniki ayrı tasavvuf meşrebi vardır. İnsanlardaki çeşitliliği ve durumsallık prensibini yakalayan bir yaklaşım. Bu bahsettiklerimin hepsi Sünni inanışa dahil olanlardır. Her biri diğerlerini kabul eder, her biri genel geçer kabul görmüştür.

Hayatında karşılaştığı kişiler, yaşadığı olaylar, çözmek zorunda kaldığı sorunlar konusunda durumsallık ilkesiyle hareket edip gruplandırmaları doğru yapabilen insanlar, daha başarılı ve mutlu olurlar.

Ben hiç bir şey beceremiyorum, hep böyle oluyor, zaten ne zaman bi şeyi becerdim ki... gibi söylemler evrensel reçeteciliğin çok acı örnekleridir. Öte yandan her olayı tamamen bağımsız bir olgu olarak ele alan bir insan hiçbir şeye karar veremez. Orta yol, çoğu zaman en iyi olandır. Durumsallıktan şaşmayın. Hoşunuza giden olayları etkileyen faktörleri, hoşunuza gitmeyen olayları etkileyen faktörleri analiz edebiliyorsanız, hep hoşunuza giden şeyler yaşama olasılığınızı artırabilirsiniz.