Günlerdir kıvranmaktayım bu konuda bir şeyler söylemeliyim diye; ama bir türlü bilgisayarımın başına oturup yazamıyorum.
Evet, bir şeyler söylenmeli, bir yerden başlanmalı. Bu konudaki sinirim mi desem, nefretim mi, anlamsız şeyler gördüğümde içimde her daim var olmuş gerilim mi bilmiyorum ama; neyi nereden başlayarak anlatacağım bilemiyorum.
“Cumhurbaşkanını cumhur seçmelidir.” Son zamanların en gözde cümlesi oldu değil mi? Son 20 senedir tartışılan; kimsenin bir türlü yapmadığı, belki de yapamadığı bir anayasa değişikliği...
Bu konudan önce değinmek istediğim başka bir yer var ki yıllar yılı düşünsem de kafamda bir türlü oturtamıyorum. “Yedisinde neyse yetmişinde de odur” atasözümüzün Anayasa’ya uğramamış noktası... Madde 101’in son fıkrası... Cumhurbaşkanının nitelikleri ve “tarafsızlığı”ndan bahsediyor: “Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve TBMM Üyeliği sona erer.”
Allah aşkına hangimiz eskilerden beri kafamızda oturmuş, onlarla büyütüldüğümüz ideolojilerin içimizden tamamen çıkacağını ve tamamen tarafsız olacağımızı garanti edebilir. Buna vereceğiniz cevapta, dışardan seçilen birinin de belli ideolojiler çerçevesinde yetiştiğini söyleyeceksiniz; fakat onların en azından dış baskıları diğerlerine göre daha hissedilmez olacaktır. Hele bir düşünün Cumhurbaşkanı olduğunuz takdirde istifa ettiğiniz partinizin yollayacağı yasa değişikliklerini onaylamadığınız takdirde, oradan alacağınız negatif enerjiyi...
Neyse biz dönelim asıl konumuza... Cumhurbaşkanının cumhura seçtirilmesine...
Bu konuyu anlamak için başta, Cumhurbaşkanının halka seçtirildiği ülkelerin siyasi sistemleriyle Türkiye arasında bir karşılaştırma yapmak gerekir.
Ana örneklerimiz, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri... Sistemlerinin adı, Parlamenter Sistem ve Katı Güçler Ayrılığı Sistemi... Dikkat dikkat, “cumhuriyet” değil... Bu, başta bir kısmımıza itici gelecek bir isim karmaşası.
Dikkat edilmesi gereken ve benim de üzerinde fazlaca düşündüğüm bir başka mevzu ise, “güçler ayrılığı”... Yasama-yürütme-yargı organları arasında, tamamen bir tarafsızlık, yansızlık ve anlaşmaya dayalı iletişim oluşturma çabasının imkansızlığını sağladığınız zaman, bu sisteme tamam denebilir bu ülkede. Aksi takdirde fazlaca tehlike yaratabilecek bir unsurdur “Cumhurbaşkanının cumhura seçtirilmesi”
ABD’nin Başkanlık Sistemi tamamen farklı bir bakıştan doğmuştur. Bir kere seçtiğiniz, cumhurbaşkanı değil, devlet başkanıdır. İkincisi parlamentodan tamamen bağımsızdır. Bakanlar meclis dışından seçilir ve yapılanlardan dolayı sadece Başkan’a karşı sorumludurlar. Bakanlar Kurulu toplantıları yoktur. Başkan isterse toplanılır, tutanak tutulmaz, oylama yapılmaz. Başkanlık sistemini anlatan bir anekdota göre ise; Başkan Lincoln’ün bir konuda bakanları arasında yaptığı oylama sonunda “Yedi hayır, bir evet. Evetler kazandı.” sözü yeterince açıklayıcıdır. Başkan ve bakanların yasama organıyla ilişkileri kopuktur, yasa önerme yetkileri yoktur. Yürütmenin, yasama organına bir sorumluluğu olmadığından; yasama, yürütmeyi düşüremez. Anlattığımız bu kadar şeyden sonra farkedebiliriz ki; başkanlık sistemi, bizim gibi henüz olgunlaşmasını tamamlayamamış ülkelerde, yanlış ellerde, kötü sonuçlar doğuracak eylemlere gebe olabilir.
Fransa’da ise durum farklıdır. Parlamenter sistem, yasama yürütme dengesi üzerine kuruludur. Yürütmenin sorumsuz kanadı, devlet başkanı; sorumlu kanadı ise Bakanlar Kurulu’dur. Hükümet, parlamentoya karşı sorumludur; fakat başbakanın bireysel sorumluluğu yoktur.
Fransa’da yasama yürütme dengesini sağlayan iki unsur vardır. Bunlardan birincisi,her organın diğerinin işlevine katılması; ikincisi ise, yasama ve yürütme arasında bir düşürme-feshetme mekanizmasının varolmasıdır.
Gelelim Türkiye’ye ve biraz da bizim Cumhurbaşkanımızdan bahsedelim. Fakat konuyu genişletmeden, sadece 1982 Anayasası’na göre Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’nın sahip olduğu yetkileri sıralayalım; zannedildiği gibi Çankaya’nın bir istirahat etme mekânı olmadığı anlaşılsın.
Anayasa madde 104’e göre Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri, yasama ile ilgili olanlar, yürütme ile ilgili olanlar ve yargı ile ilgili olanlar olmak üzere üç başlıkta toplanır.

Yasama alanına ilişkin olanlar:
1.     Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü mecliste açılış konuşmasını yapmak.
2.     Meclisi gerektiğinde toplantıya çağırmak.
3.     Kanunları yayımlamak.
4.     Kanunları tekrar görüşülmek üzere meclise geri göndermek.
5.     Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları, gerekli gördüğü takdirde halk oyuna sunmak.
6.     Kanunların, kanun hükminde kararnamelerin, meclis içtüzüğünün, tümünün veya belirli hükümlerinin, Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle, Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası açmak.
7.     Meclis seçimşlerinin yenilenmesine kara vermek.

Yürütme alanına ilişkin olanlar:
1.     Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek.
2.     Başbakanın teklifi üzerine bakanları atamak ve görevlerine son vermek.
3.     Gerekli gördüğü hallerde Bakanlar Kurulu’na başkanlık etmek ve Bakanlar Kurulu’nu başkanlığı altında toplantıya çağırmak.
4.     Yabancı devletlere, Türk Devleti’nin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyeti’ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek.
5.     Milletlerarası anlaşmaları onaylamak ve yayımlamak.
6.     TBMM adına TSK’nın Başkomutanlığını temsil etmek.
7.     TSK’nın kullanılmasına karar vermek.
8.     Genelkurmay Başkanı’nı atamak.
9.     MGK’yı toplantıya çağırmak.
10.     MGK’ya başkanlık etmek.
11.     Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu kararıyla sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilân etmek ve kanun hükmünde kararnameleir çıkarmak.
12.     Kararnameleri imzalamak.
13.     Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle belirli kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak.
14.     Devlet Denetleme Kurulu’nun üyelerini ve Başkanını atamak.
15.     Devlet Denetleme Kurulu’na inceleme, araştırma ve denetleme yaptırtmak.
16.     Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçmek.
17.     Üniversite rektörlerini seçmek.

Yargı alanına ilişkin olanlar:
1.     Anayasa Mahkemesi üyelerini, Danıştay üyelerinin dörtte birini, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı Vekilini, Askeri Yargıtay üyelerini, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek.
2.     Anayasa’da ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak.

Görüldüğü gibi böyle yetkilerle donatılmış bir makama, halkın, sadece ideolojilerine yakın olduğu için seçeceği bir Cumhurbaşkanı, ülkeyi felakete götürebilir. Halk, yaratılmış bir cemaattir. Her ne kadar ortak payda için çalışılsa da ( öyle söylense de ) insanoğlu kendi faydasını maksimize etmek için çalışacak; dolayısıyla da her zaman için maksimum faydasını sağlamaya yardım edeceğini düşündüğü bir lideri, Başbakanlık veya Cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturtmaya çalışacaktır.
Cumhurbaşkanını cumhura seçtirmeye karar vermeden önce yapılacak şey; cumhura, başkanlarının yetki ve görevlerini anlatmak, kavratmak ve ideolojik çatışmaların veya sürüklenmelerin varabileceği noktayı göstermek olmalıdır.
Cumhur, başkanını seçmeden önce; demokrasinin ne olduğunu, sistemin nasıl işlediğini ve Cumhurbaşkanlığı makamının sembolik olmaktan ne kadar uzak, zararlı ellerde ne kadar ideolojik olabileceğini öğrenmelidir. Aslında tartışılması gereken ana mesele de zaten, bunların halka öğretilmesi için neden hiçbir şey yapılmadığıdır (!)